دکتری تخصصی روابط بین الملل - دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
منطقه خاورمیانه طی یک قرن گذشته همواره با انواع بحرانها و نزاعهای فراگیر مواجه بوده است. در خارومیانه جدید یعنی در سالهای بعد از 2011 در نتیجه خلاءهای به وجود آمده گروههای سلفی جهادی در منطقه رشد پیدا کردند و مخوفترین آنها در قالب خلافت خودخوانده داعش پدیدار شد. در وضعیت پس از ظهور داعش، روندی از تقابلها در خارومیانه شکل گرفت و آینده منطقه به عنوان مسالهای مهم مطرح شد. در همین راستا، در پژوهش حاضر این پرسش مطرح شد که «ظهور گروههای جهادی، به طور ویژه داعش، چه چالشهای را برای همگرایی در خاورمیانه ایجاد کرده است؟» بر اساس یافتههای پژوهش در خاورمیانه بعد از ظهور و قدرتگیری گروههای سلفی جهادی، گسترهای وسیع از تقابلهای منطقهای و فرامنطقهای شکل گرفته که روند همگرایی را با موانعی بزرگ ایجاد کرده است. یافتهها بر اساس چارچوب نظری پژوهش نشان میدهند که برای همگرایی در خارومیانه چهار پیششرط شامل خواست دولتها و ملتها، منافع مشترک اقتصادی، خوانش مشترک از منافع و تهدیدات و تجانس و اشتراکات فرهنگی حیاتی به نظر میرسند، اما معادلات منطقه پس از ظهور گروههای سلفی جهادی نشان میدهد که هیچ یک از این شروط برای ایجاد همگرایی در منطقه وجود ندارد. در حقیقت خاورمیانه پس از ظهور و حضور چشمگیر گروههای سلفی جهادی، به ویژه داعش را میتوان، مجموعهای از نزاعها و تقابلهای غیرقابلحل ارزیابی کرد